Những mẩu chuyện đằng sau một nghĩa trangLịch sự lập quốc của một số dân tộc cũng phải trải qua những thời kỳ nội chiến. Ngoài tình trạng phân chia lãnh thổ, cả lịch sử và lòng người cũng bị chia đôi trong những giai đoạn đó, do hậu quả của những nỗ lực xách động hận thù từ hai phía. Trong một vài trường hợp, như đối với Hoa Kỳ, con đường thống nhất lịch sử và lòng người lại đi qua một nghĩa trang.130 năm về trước, dân tộc Hoa Kỳ cũng bị chìm đắm trong một cuộc nội chiến đẫm máu vì khác biệt tư tưởng. Qua sự ngẫu nhiên của lịch sử, dân tộc Hoa Kỳ cũng đã trải qua một chuỗi ngày tháng Tư bi thảm. Cuộc chiến tranh Nam-Bắc khởi đầu vào ngày 12 tháng Tư 1861 và kết thúc vào ngày 9 tháng Tư 1865. Chỉ sáu ngày sau đó, vào ngày 14 tháng Tư, Tổng thống Abraham Lincoln bị ám sát. Thảm kịch này đã kéo dài sự hận thù Nam-Bắc, và tình trạng chia rẽ địa phương tiếp tục bao trùm môi trường chính trị Hoa Kỳ trong thời kỳ tái thiết. Trong khi đó, về phía dân chúng, sau khi tiếng súng chấm dứt, những quả phụ và người mẹ chiến sĩ hai miền Nam-Bắc hằng năm vẫn lặng lẽ đến đặt hoa trên nấm mộ những người chồng, người con, đã hy sinh trong trận chiến. Trang sử nội chiến Hoa Kỳ chỉ bắt đầu khép lại trong lòng người dân vào một ngày tháng Tư, khi một nhóm quả phụ tử sĩ miền Nam tại thành phố Columbus, tiểu bang Missisippi, đã khởi động một phong trào đặt vòng hoa trên nấm mộ chiến sĩ cả hai miền Nam-Bắc, vào ngày 25 tháng Tư năm 1866. Cử chỉ nhân từ tự phát của nhóm phụ nữ này đã được ghi nhận qua những bài tham luận trên báo chí thời đó, và đã khởi xướng một phong trào tương tự lan rộng ra những thành phố khác. Vào năm 1868, tập tục này được chính phủ liên bang ghi nhận và chọn lựa ngày 30 tháng Năm năm đó làm ngày “Tảo mộ Chiến sĩ Trận vong”, một truyền thống trên toàn nước Mỹ, để ghi ơn các chiến sĩ thuộc mọi phía, đã bỏ mình vì tổ quốc và lý tưởng của họ.
Vào ngày nói trên, tại nghĩa trang quân đội Arlington trên bờ sông Potomac ở thủ đô Hoa Kỳ, Tướng James Garfield, cùng năm nghìn thân nhân tử sĩ đã đặt vòng hoa lên trên 20,000 ngôi mộ chiến sĩ Nam-Bắc hy sinh trong cuộc nội chiến, và khởi đầu cho một nghi lễ truyền thống sau này được gọi là ngày “Tưởng niệm Chiến sĩ Trận vong,” vào mỗi thứ Hai cuối cùng của tháng Năm. Kết cuộc, lòng nhân từ của những cá nhân đã chuyển hoá được tư duy của một tập thể. Từ đó, lịch sử Hoa Kỳ đã được thống nhất trở lại cùng với lòng người. Trở về Việt Nam, mới đây, nhân chuyến viếng thăm khu nghĩa trang quân đội Việt Nam Cộng Hoà (VNCH) cũ tại Biên Hòa, nhà báo Vi Túy cũng đã tường trình rằng “có một điều hết sức đặc biệt là có khá nhiều người dân sinh sống quanh đó, đã tự động sửa sang lại nhiều ngôi mộ”, trong số những ngôi mộ của các chiến sĩ Quân lực (QL) VNCH được an táng tại đó. Khi được nhà báo Vi Túy hỏi, “họ nói rằng đó là tấm lòng của họ đối với những tử sĩ”. Sự kiện này là một dấu hiệu nhỏ chứng tỏ rằng, đối với những người dân Việt bình thường, nghĩa tử vẫn là nghĩa tận. Trong khi đó, Quyết định số 1568/QĐ - TTg của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng “Đồng ý chuyển mục đích sử dụng 58 hecta đất khu nghĩa trang Bình An, huyện Dĩ An, tỉnh Bình Dương do Quân khu 7, Bộ Quốc Phòng quản lý sang sử dụng vào mục đích dân sự để phát triển kinh tế, xã hội tỉnh Bình Dương”, đã gây nhiều phản ứng bất lợi trong dư luận người Việt tại hải ngoại, mặc dầu cũng có vài phản ứng thuận lợi, kể cả từ phía những người cựu chiến binh trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, như đã được thuật lại qua một bản tin của đài BBC.Cho đến nay, những thông tin được đăng tải trên các cơ quan truyền thông về việc này chưa cung ứng đủ dữ kiện để cho thấy một bức tranh toàn diện về những diễn tiến đưa đến quyết định nói trên. Vì tính chất tế nhị và phức tạp của vấn đề đối với tất cả mọi phía liên hệ, cho nên có lẽ sẽ chưa thể có được một bực tranh toàn diện và chính thức về vấn đề này. Tuy nhiên, một số sự kiện trong quá khứ cũng cho thấy rằng tiến trình chuẩn bị cho quyết định này đã xẩy ra trước đây khá lâu, vì còn liên hệ đến những trao đổi ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Hoa Kỳ muốn gia tăng quan hệ với Việt Nam trong nhiều lãnh vực khác nhau, và phải tìm cách giải quyết êm đẹp những vấn đề còn tồn tại giữa chính quyền Việt Nam và khối người Việt hải ngoại, nay đã trở thành một khối cử tri người Mỹ gốc Việt. Một giải pháp cho vấn đề đòi hỏi sự tương nhượng của mọi phía liên hệ. Ngoài yếu tố chính trị, vấn đề còn chứa đựng một yếu tố tâm lý, là giữa chính quyền Việt Nam và khối người Mỹ gốc Việt, ai sẽ đi bước trước trong tiến trình thiết lập quan hệ, và bằng cách nào. Vào đầu năm 2001, nhân một cuộc tiếp xúc với cộng đồng người Mỹ gốc Việt tại Houston để trình bầy diễn tiến quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, ông Dennis G. Harter, Phó đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam vào thời đó, đã tiết lộ riêng với một thân hữu người Việt tại đây là vào thời kỳ thủ tướng Võ Văn Kiệt còn tại chức, tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam đã có những cuộc thảo luận thăm dò với các giới chức trong chính quyền tại Hà Nội về việc có thể tiếp xúc với người đại diện phía quân đội VNCH để thảo luận về việc trùng tu nghĩa trang quân đội Biên Hòa. Ông Harter cũng cho biết thêm rằng cần phải chọn lựa một nhân vật nào “có thể chấp nhận được” (acceptable) cho cả phía Hà Nội và phía cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Vào thời đó, ông Harter đã không xác nhận, tuy cũng không phủ nhận, một câu hỏi là giới chức chính quyền Việt Nam ông tiếp xúc có phải là cựu thủ tướng Võ Văn Kiệt hay không. Trong buổi nói chuyện này, ông Harter cũng đã đề cập đến tên một số tưỡng lãnh trong QLVNCH, trong đó có tướng Nguyễn Cao Kỳ, như là một nhân vật có thể được đưa ra để thăm dò dư luận trong-ngoài. Ông Harter cho biết thêm rằng, trước khi tên ông Nguyễn Cao Kỳ được nêu lên, đã có một số người Việt hải ngoại thuộc các tổ chức ngoài chính phủ cũng đã âm thầm thúc đẩy việc trùng tu nghĩa trang quân đội Biên Hòa, và họ đã đặt vấn đề này với các giới chức chính quyền Việt Nam hoàn toàn trên căn bản của một việc làm có đạo lý. Sau này, có tin cho biết rằng ông Nguyễn Cao Kỳ đã làm thủ tục xin chiếu khán vào Việt Nam từ cuối năm 2001, và mãi đến năm 2004 mới được cấp giấy vào Việt Nam. Một bài báo trên tờ New York Times tường trình chuyến đi của ông Nguyễn Cao Kỳ cũng đã nhận xét rằng, cuộc viếng thăm Việt Nam của ông Kỳ, “mặc dầu là không chính thức,” cũng “đã được một vài sự khuyến khích ngầm từ phía chính quyền Bush”. Bài báo cũng nhắc đến một cuộc gặp gỡ giữa ông Nguyễn Cao Kỳ và ông thứ trưởng ngoại giao Nguyễn Đình Bin tại San Francisco vào tháng 7 năm 2003 để thảo luận về việc ông Kỳ về Việt Nam. Khi trở lại Mỹ sau chuyến đi đầu tiên về Việt Nam, ông Nguyễn Cao Kỳ đã tuyên bố với báo chí rằng chính phủ Việt Nam đã thỏa thuận chỉnh trang lại nghĩa trang quân đội Biên Hòa. Ông Kỳ cũng còn tuyên bố rằng ông sẽ tổ chức một phái đoàn cựu quân nhân VNCH để về nghĩa trang quân đội Biên Hòa làm một buổi lễ dâng hương cầu siêu cho các tử sĩ tại đây. Tuy nhiên, dự tính này cũng đã gặp trở ngại và không thấy ông Kỳ nhắc đến chuyện này trong những chuyến đi sau. Cho đến nay, nhịp cầu mà ông Kỳ dự tính thiết lập trong nước coi như đã không thành, trong khi những lời tuyên bố của ông Kỳ với báo chí đã đốt cháy những nhịp cầu mà ông hy vọng tạo được với bên ngoài.Cũng có nguồn tin cho biết rằng nhân một chuyến viếng thăm nói trên, trong lúc cả hai người đều có mặt tại Hà Nội, ông Nguyễn Cao Kỳ và cựu thủ tướng Võ Văn Kiệt đã hẹn gặp nhau tại Hà Nội, tuy nhiên sau đó, ông Kiệt đã bay vào trong Sài Gòn và chỉ gặp ông Kỳ tại đây. Lời giải thích của ông Kỳ về sự kiện này cho thấy rằng ông Kiệt không muốn cuộc gặp gỡ với ông Kỳ xẩy ra tại Hà Nội. Một nguồn tin đáng tin cậy ở trong nước cho biết rằng hiện nay vẫn còn khá nhiều phe nhóm, đặc biệt là trong giới quân đội, không muốn việc này xẩy ra, và những trở ngại trong việc xúc tiến những dự định chỉnh trang nghĩa trang quân đội Biên Hòa sẽ khó có thể được giải tỏa, nếu khu vực này vẫn nằm dưới sự quản trị của quân đội. Vẫn theo nguồn tin này, quyết định của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tháo gỡ trở ngại nói trên.
No comments:
Post a Comment